Iedereen kent wel de hondenkarn die onder het afdak staat bij het zuivelhuisje. Hoe werkte die? In de houten karnton werd aangezuurde melk gedaan. De hond rende in het grote wiel en na ongeveer 20 minuten kwam de boter boven drijven in de karnton. Deze werd dan met een schuimspaan afgeschept. De hond kreeg een beloning of mocht misschien ook de deksel van de karn aflikken.
Dit apparaat past bij het museum omdat zulke toestellen begin vorige eeuw doorgaans op grotere boerderijen in de buurt in gebruik waren. Zo vertelde mijn vader over de grote karn op de Witveldhoeve. Boer Piet Vullings had een grote hond die in de karn liep en die ook voor de hondenkar gespannen werd.
Ook Stiena Beerkens, oud vrijwilligster, vertelde meermalen dat er een hondenkarn stond op boerderij Het Kasteeltje, haar voormalig woonhuis op de Gun in Swolgen. Onze karn is in gebruik geweest op een boerderij in de omgeving van Susteren. Ook is bekend dat er over de grens in Duitsland begin vorige eeuw vraag en aanbod was van “butterhunden”.
Bezoekers merken wel eens op dat zoiets niet meer zal mogen van de dierenbescherming. Maar was het zo’n dieronvriendelijk werk? Een getrainde hond had er waarschijnlijk minder moeite mee dan op straat een zwaar geladen hondenkar trekken over slechte wegen.
Ik heb de hondenkarn een keer uitgeprobeerd met de herdershond van voormalig directeur van het museum, Jos de Kunder. Jos had altijd een herdershond bij zich, een zwerfhond die hij in het bos had opgepikt en had geadopteerd. De hond zat dikwijls bij hem op kantoor. Hij voelde zich daar wel thuis bij zijn baas. Wanneer iemand het kantoor binnen kwam sprong hij wild op. Ik heb hem wel vaak zien bijten, maar dit was altijd op een stuk hout.
Op een dag kreeg ik het idee om hem in de grote karn te laten lopen. Hij liep braaf met mee naar de karn en ik liet hem door het deurtje naar binnen. Tot zover ging het goed. Maar zodra ik de karn aanstuurde sprong hij jankend naar boven en worstelde zich over de horizontale balk naar buiten. Hij kwam zelfs even klem te zitten, maar dat liep goed af. Ik had al wel gedacht dat ik niet veel kans van slagen zou hebben met deze hond. Zoiets moet van jongs af aan geleerd worden.
Na dat avontuur liep de hond altijd met een grote boog om mij heen en keek mij schichtig aan. Hij bleef ook ver weg uit de buurt van dat grote draaiende apparaat!
Piet Lenssen